Έχουμε τη σπάνια τύχη, στον τόπο
μας, οι υδρογεωλογικές συνθήκες να έχουν συνθέσει ένα μοναδικό φυσικό
περιβάλλον, του οποίου όμως την αξία δεν εκτιμήσαμε. Με ελαστική συνείδηση,
χωρίς τον απαραίτητο σεβασμό, δεν καταφέραμε να ισορροπήσουμε την μεταξύ μας
σχέση, εξαργυρώνοντας επανειλημμένα τις
επιπτώσεις των επιλογών μας (πλημμύρες 1979).
Στα φυσικά συστήματα, όπως αυτό
του Εδεσσαίου ποταμού, στο οποίο η ανθρώπινη παρέμβαση ήταν τεραστίων
διαστάσεων, μετατρέποντάς το σε τεχνητό, απαίτησε την κατασκευή μεγάλων και σοβαρών
έργων υποδομής για τη διατήρηση της εύθραυστης ισορροπίας του.
Η οποιαδήποτε παρέμβαση σε αυτό προϋποθέτει
συνολική και πολυπαραμετρική ματιά πριν από κάθε απόφαση, καθώς η επιμέρους
διαχείριση θεμάτων, σχεδόν πάντα οδηγεί σε λάθος επιλογές.
Στην προκειμένη περίπτωση, αυτή της
εκτέλεσης της Β΄φάσης του
Αντιπλημμυρικού έργου της Έδεσσας στο υδρολογικό σύστημα του Εδεσσαίου,
παρακολουθούμε ότι για ακόμα μια φορά εστιάσαμε λανθασμένα στο ¨μερικό¨ και
μάλιστα με επιχειρήματα υπέρμετρα αντιφατικά, ανάμεσα στο θυμικό και τους
απόλυτους αφορισμούς που συνήθως το συνοδεύουν και στην αναιτιολόγητη επαρκώς τεχνοκρατική
αντίληψη που συνοδεύει την αναγκαιότητα της κατασκευής του.
Περνώντας από τις γενικές
διαπιστώσεις, στα συγκεκριμένα έχουμε τα εξής δεδομένα:
1. Τα υδρογεωλογικά συστήματα της
λίμνης Βεγορίτιδας και του ποταμού Εδεσσαίου, είναι με το πέρασμα των χρόνων, δύο
ανεξάρτητα ως προς την συμπεριφορά τους συστήματα, πλην όμως μερικώς
συγκοινωνούντα με υπόγεια υδροδότηση του συστήματος του Εδεσσαίου από αυτό της
Βεγορίτιδας.
2. Κατά τους θερινούς μήνες η
παροχή του π. Εδεσσαίου ως φυσικό σύστημα, που υδροδοτείται από τις πηγές
Βρυττών, Νησίου και Καρακάγια, πριν την κατασκευή των έργων, ήταν της τάξης των
3-5m³/sec, που ενισχυόταν τους χειμερινούς
μήνες, ανάλογα με τις βροχοπτώσεις.
3.Τη δεκαετία του ΄50, η χώρα προκειμένου
να αποκτήσει ενεργειακή επάρκεια, προχώρησε στην κατασκευή σειράς θερμοηλεκτρικών
και υδροηλεκτρικών σταθμών και ειδικότερα στην περιοχή μας, στην κατασκευή των
δύο υδροηλεκτρικών σταθμών του ΥΗΣ Άγρα & του ΥΗΣ Εδεσσαίου.
4. Προκειμένου να διασφαλιστεί η
λειτουργικότητά τους και η μέγιστη αποδοτικότητα της επένδυσης, πραγματοποιήθηκε
σειρά τεχνικών έργων που άλλαξαν το τοπίο και τη λειτουργία των φυσικών
συστημάτων.
5. Προκρίθηκε η μεταφορά νερού
παροχής 15-18m³/sec μέσω υπόγεια σήραγγας (
περιοχή Δροσιάς), από την υδρογεωλογική λεκάνη της λίμνης Βεγορίτιδας σε αυτή
του ποταμού Εδεσσαίου, με εκβολή τους στις πηγές του στην περιοχή των Βρυττών.
6. Για τη διαχείριση της
τεράστιας αυτής ποσότητας, κατασκευάστηκε η τεχνητή λίμνη αναρρύθμισης του
Άγρα, από όπου μέσω της κεντρικής τάφρου του Άγρα και του αγωγού υδατόπτωσης,
υδροδοτείται ο ΥΗΣ Άγρα.
7. Μετά την αξιοποίησή τους στον
ΥΗΣ Άγρα, τα νερά συλλέγονται στη ρυθμιστική δεξαμενή – φράγμα, αμέσως μετά τον
σταθμό, στην περιοχή των ¨πηγών Καρακάγια¨, για να ακολουθήσουν τη γνωστή
ελεγχόμενη από τη ΔΕΗ ροή τους, διασχίζοντας την πόλη και να συλλεγούν και πάλι
στην συλλεκτήρια δεξαμενή φόρτισης, κάτω από τους Καταρράκτες, για την
υδροδότηση του ΥΗΣ Εδεσσαίου.
8. Η ποσότητα και ο όγκος των
εκφορτίσεων ήταν τέτοια (17-20 m³/sec), που προκειμένου να
γίνει η διαχείριση τους, έπρεπε να διαμορφωθεί με κατάλληλα τεχνικά έργα η
κεντρική κοίτη του π. Εδεσσαίου και παράλληλα να κατασκευαστεί ο υπόγειος
αγωγός εκτροπής στον χείμαρρο ¨Ντερέκι¨, για την απαγωγή των πλημμυρικών
ποσοτήτων.
Η βίαιη αυτή μεταφορά νερού, από
την υδρογεωλογική λεκάνη της λίμνης Βεγορίτιδας σε αυτή του ποταμού Εδεσσαίου με
ποσότητα της τάξης των 15-18m³/sec, δηλαδή πολλαπλάσια της
παροχή του π. Εδεσσαίου(στην καλύτερη περίπτωση ήταν της τάξης των 5m³/sec), ήταν η αιτία της μετατροπής του
φυσικού συστήματος του π. Εδεσσαίου, σε τεχνητό και ελεγχόμενο από τον κύριο
χρήστη των νερών, τη ΔΕΗ.
Σήμερα με σημαντικά διαμορφωμένη
περιβαλλοντική συνείδηση και ευαισθητοποίηση της κοινωνίας, δύσκολα μπορεί να
εκτιμηθεί αν και κατά πόσο θα μπορούσε να προχωρήσει ανάλογο εγχείρημα, καθώς
με την απόσταση του χρόνου, οι επιπτώσεις και τα οφέλη έχουν αμβλυνθεί, ενώ
παράλληλα έχει διαμορφωθεί μια άλλη πραγματικότητα.
Μετά από 60 και πλέον χρόνια, η
κατάσταση των τεχνικών έργων διαχείρισης των νερών απαιτεί επισκευές, καθώς η ΔΕΗ
την τελευταία 20ετία δεν ασχολήθηκε ουσιαστικά με τη συντήρησή τους, με
αποτέλεσμα βλάστηση, χρόνος και αυξομειώσεις παροχής να υπονομεύσουν τα πλαινά
αντιστηρίγματα της κοίτης ¨ζαρζανέτια¨ και λιθοδομές και να παρατηρούνται
εκτεταμένες καθιζήσεις των παρόχθιων δρόμων, που συμπαρασύρουν πέραν των
πεζοδρομίων και τις υποδομές ύδρευσης, αποχέτευσης και ηλεκτροφωτισμού,
μειώνοντας ταυτόχρονα την υδραυλική δυνατότητα του ποταμού.
Τα φαινόμενα είναι μια
πραγματικότητα, όπως και η αντιπλημμυρική φύση των έργων διαμόρφωσης της κοίτης
και εξ αυτών προκύπτει η αναγκαιότητα ανακατασκευής τους.
Η επιλογή του αντιπλημμυρικού
χαρακτήρα των έργων, όπως εξήγησα, έγινε σε παρελθόντα χρόνο και η συνέπεια
στον τρόπο αντιμετώπισής τους είναι μονόδρομος, καθώς το σύστημα του Εδεσσαίου
ποταμού, έχει ήδη μετατραπεί από φυσικό σε τεχνητό σύστημα.
Η πόλη και η κοινωνία με το
εγκεκριμένο Γενικό Πολεοδομικό της Σχέδιο, ενσωμάτωσε τη λειτουργία αυτήν στον
ιστό της και προχώρησε σε οικιστικές επεκτάσεις στηριζόμενη σε αυτό. Η επέκταση
για παράδειγμα στο ¨Μισιρί¨ σε έκταση
360 στρ. περίπου, συνδέεται άμεσα με την δυνατότητα που παρέχει στην πόλη ο
αντιπλημμυρικός χαρακτήρας του έργου.
Επιπρόσθετα από μαρτυρίες
εργατών, οι οποίες θα επιβεβαιωθούν κατά τη φάση κατασκευής των έργων, προκύπτει
ότι το μεγαλύτερο μέρος της κοίτης του ποταμού, είναι ήδη τσιμενταρισμένο από
τη ΔΕΗ, προκειμένου να ελεγχθούν οι απώλειες νερού στην κοίτη του, όπως επίσης
ότι η κοίτη είναι έντονα ιζηματοποιημένη από τη διαχρονική απόθεση CaCO₃(ανθρακικό
ασβέστιο), εξαιτίας της υψηλής περιεκτικότητας σε Ca του νερού. Τα
παραπάνω εύκολα διαπιστώνονται, ακόμα και με γυμνό μάτι, όταν στον ποταμό ρέει
μόνον η ποσότητα των 0,5m³/sec, που είναι η υπερχείλιση
της πηγής ¨Καρακάγια¨.
Συνεκτιμώντας όλα τα παραπάνω και
λαμβάνοντας υπόψη τον προβληματισμό για την αναγκαιότητα διατήρησης υγρασίας
στον βράχο της πόλης, δεδομένης της απουσίας εδαφολογικών μελετών, είναι
αυτονόητα αναγκαία η κατασκευή του έργου,
με την προϋπόθεση όμως, ότι στον πυθμένα θα προβλεφθούν τμήματα ασυνέχειας στην
τσιμεντόστρωση, εύκολα επισκέψιμα για την περιοδική μόχλευση και έλεγχο της
περατότητας νερού προς τον υποκείμενο τραβερτίνη, αλλά και τα πλευρικά εδάφη
όπου θεμελιώνονται πολυκατοικίες, με σκοπό να μην υπάρξει διαταραχή του
υδραυλικού ισοζυγίου του πλατώματος της πόλης.
Τέλος και με αφορμή τον
προβληματισμό που αναπτύχθηκε με την κατασκευή του εν λόγω έργου, πρέπει να
σημειωθεί ότι ήδη το πλάτωμα και ο βράχος της πόλης έχουν αποστερηθεί μια
σημαντική πηγή τροφοδοσίας σε υγρασία, με την οικοπεδοποίηση της Βόριας πλευράς
της πόλης (περιοχή Μισιρί) και δυστυχώς επίκειται η επιδείνωση της κατάστασης
αυτής με την οικοπεδοποίηση της Δυτικής της πλευράς (περιοχή Κισόρτσι), που
αποτελεί και το σημαντικότερο αναπτυξιακό απόθεμά της, καθώς αυτή βρίσκεται στην
κεφαλή του συστήματος.
Από την παραπάνω, σε αδρές
γραμμές αποτύπωση και χωρίς αναφορές στην αναπτυξιακή διάσταση της μετατροπής
του φυσικού συστήματος του Εδεσσαίου ποταμού σε τεχνητό, προκύπτει αβίαστα ότι
ο δημόσιος λόγος πρέπει να είναι ανοιχτός, σοβαρός, συνετός, χωρίς
χαρακτηρισμούς ή κομπασμούς, καθώς όταν οι δημόσιες αναφορές στηρίζονται μόνον
στο θυμικό, μπορούν σε πολλές περιπτώσεις, να οδηγήσουν σε λάθος εκτιμήσεις και
τελικά σε επιζήμιες αποφάσεις.
Σήμερα, περισσότερο από ποτέ και
έχοντας παρέλθει αδικαιολόγητα άπραγος χρόνος, η πόλη πρέπει να
επαναπροσδιορίσει τη σχέση της με το νερό και τα έργα που σχετίζονται με την
παρουσία του σε αυτήν.
Η ΔΕΗ έχασε το ενεργειακό της
ενδιαφέρον στην περιοχή και μαζί κάθε ομηριακό δικαίωμα που απέκτησε την
περασμένη 60/ετία και λογικά πλέον προκύπτουν μια σειρά από ερωτήματα.
Οι υποδομές της ΔΕΗ τι χαρακτήρα
θα αποκτήσουν; Ποιον στόχο θα εξυπηρετήσουν; Θα προχωρήσει η πόλη στην ανάπτυξη
του μοναδικού αναπτυξιακά ζωτικού της χώρου που είναι η κοιλάδα του Εδεσσαίου;
Θα δημιουργηθεί το δίπολο Καταρράκτες –Καταρράκτες Άγρα; Ποιες χρήσεις θα
ενισχύσουν το αναπτυξιακό προφίλ της πόλης; Πόσο έτοιμη είναι η αυτοδιοίκηση
και η κοινωνία για υπέρβαση του ατομικού και ρήξη με μικροσυμφέροντα; Τελικά
πόσο έτοιμοι είμαστε να υποτάξουμε το εγώ στο συλλογικό και όλοι μαζί να
σχεδιάσουμε και να αποφασίσουμε για το μέλλον;
Ως διοίκηση του δήμου είχαμε
κάνει σημαντικά βήματα στην κατεύθυνση αυτή … περιμένουμε τη συνέχεια,
διαβεβαιώνοντας, ότι είμαστε παρόντες στις διαδικασίες σύνταξης του
αναπτυξιακού προφίλ της περιοχής.
ΣΟΝΤΡΑΣ ΙΩΑΝΝΗΣ
Επικεφαλής δημοτικής
Παράταξης
¨Εν Έργω¨
